เมื่อเข้าสู่ฤดูฝน เสียงฟ้าร้อง ฟ้าแลบอาจเป็นภาพที่คุ้นเคย นอกจากความสวยงามของธรรมชาติแล้ว ยังแฝงไปด้วยภัยคุกคามที่มองไม่เห็น นั่นคือปัญหาไฟกระชาก ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้เครื่องใช้ไฟฟ้าและเครื่องจักรอุตสาหกรรมมูลค่าสูงเสียหายได้ในพริบตา ปัญหาไฟกระชากไม่ใช่เรื่องไกลตัว และความเสียหายที่เกิดขึ้นมักมีมูลค่าสูงกว่าค่าใช้จ่ายในการป้องกันหลายเท่า บทความนี้เราได้รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับไฟกระชาก ตั้งแต่สาเหตุ ผลกระทบ ไปจนถึงแนวทางการป้องกันที่มีประสิทธิภาพ เพื่อให้เราสามารถปกป้องทรัพย์สินและลดความเสี่ยงจากปรากฏการณ์ทางไฟฟ้าที่หลีกเลี่ยงได้ยากนี้
ทำไมหน้าฝน-ฟ้าผ่า ถึงเสี่ยงเกิดไฟกระชากบ่อยครั้ง?
ช่วงฤดูฝนเป็นช่วงเวลาที่เกิดไฟกระชากบ่อยครั้งที่สุด ปัจจัยสำคัญมาจากสภาพอากาศที่แปรปรวน โดยเฉพาะพายุฝนฟ้าคะนอง การเกิดฟ้าผ่า ไม่ว่าจะผ่าลงโดยตรงที่สายส่งไฟฟ้า ซึ่งมีอุปกรณ์อย่างล่อฟ้าแรงสูงเป็นด่านแรกในการป้องกัน หรือผ่าในบริเวณใกล้เคียง จะทำให้เกิดการเหนี่ยวนำแรงดันไฟฟ้าที่สูงผิดปกติเข้ามาในระบบอย่างฉับพลัน นอกจากนี้ ความชื้นในอากาศที่สูงและฝนที่ตกหนักยังอาจทำให้เกิดปัญหากับระบบจำหน่ายไฟฟ้า เช่น กิ่งไม้พาดสายไฟ หรือทำให้เกิดการลัดวงจรบนผิวของลูกถ้วยไฟฟ้าที่ทำหน้าที่เป็นฉนวน ซึ่งเป็นปัจจัยที่เพิ่มความเสี่ยงในการเกิดไฟกระชากได้ทั้งสิ้น
ไฟกระชาก คืออะไร?
ไฟกระชาก (Surge) คือสภาวะที่เกิดแรงดันไฟฟ้าสูงขึ้นอย่างฉับพลันเกินกว่าระดับปกติ (ในประเทศไทยคือ 220V) ในระยะเวลาสั้น ๆ เปรียบเสมือนคลื่นพลังงานไฟฟ้าขนาดใหญ่ที่วิ่งเข้ามาในระบบสายไฟ ซึ่งพลังงานส่วนเกินนี้สามารถสร้างความเสียหายให้กับแผงวงจรอิเล็กทรอนิกส์ที่ละเอียดอ่อน ภายในเครื่องใช้ไฟฟ้าและเครื่องจักรได้ทันที
เปิด 3 สาเหตุหลักที่ทำให้เกิดไฟกระชาก
ปัญหาไฟกระชากไม่ได้เกิดจากฟ้าผ่าเพียงอย่างเดียว แต่มีสาเหตุหลากหลายที่สามารถเกิดขึ้นได้ตลอดเวลา การทำความเข้าใจสาเหตุเหล่านี้จะช่วยให้เราวางแผนการป้องกันได้อย่างครอบคลุมมากขึ้น
ปรากฏการณ์ธรรมชาติ ฟ้าผ่า พายุ
ปรากฏการณ์ธรรมชาติ ฟ้าผ่า พายุเข้า เป็นสาเหตุที่รุนแรงที่สุดของการเกิดไฟกระชาก เมื่อเกิดฟ้าผ่าจะส่งแรงดันไฟฟ้าหลายล้านโวลต์เข้ามาในระบบไฟฟ้า แม้จะเกิดในระยะไกลก็ตาม พลังงานเหล่านี้สามารถทำลายอุปกรณ์ไฟฟ้าที่ไม่มีการป้องกันได้ในทันที นอกจากนี้พายุลมแรง ก็เป็นอีกปัจจัยที่ทำให้สายส่งไฟฟ้าแกว่งหรือขาด ทำให้ไฟฟ้าไม่เสถียรและนำไปสู่ปัญหาไฟกระชากได้เช่นกัน
ความผิดปกติของระบบสายส่งไฟฟ้า
ระบบจำหน่ายไฟฟ้าเองก็เป็นแหล่งกำเนิดไฟกระชากได้เช่นกัน เช่น การเปิด-ปิดระบบหรือการสับสวิตช์ของโรงไฟฟ้าเพื่อบำรุงรักษา อาจทำให้เกิดแรงดันไฟฟ้ากระเพื่อมเข้ามาในระบบสายส่งได้ นอกจากนี้ ปัญหาอย่างไฟฟ้าลัดวงจร หรืออุปกรณ์ในระบบจำหน่ายไฟฟ้าชำรุด ก็ทำให้เกิดไฟกระชากที่ส่งผลกระทบเป็นวงกว้างมายังผู้ใช้งานปลายทางได้
ปัญหาการใช้งานเครื่องใช้ไฟฟ้ากำลังวัตต์สูง
ไฟกระชากสามารถเกิดขึ้นได้จากภายในอาคาร โดยมีสาเหตุมาจากการเปิด-ปิดเครื่องใช้ไฟฟ้าหรือเครื่องจักรที่ต้องการกำลังไฟสูง เช่น เครื่องปรับอากาศ มอเตอร์ขนาดใหญ่ หรือเครื่องเชื่อมโลหะ อุปกรณ์เหล่านี้ต้องการกระแสไฟฟ้าปริมาณมากในขณะเริ่มต้นทำงาน ทำให้เกิดการดึงไฟอย่างรุนแรงและสร้างแรงดันไฟฟ้าที่ไม่เสถียรย้อนกลับเข้าระบบไฟฟ้าภายในอาคาร กลายเป็นไฟกระชากขนาดเล็กที่ทำลายอุปกรณ์อื่น ๆ อย่างช้า ๆ
ผลกระทบของไฟกระชาก
ปัญหาไฟกระชากนั้นสร้างความเสียหายได้มากมายและหลากหลายรูปแบบ ตั้งแต่ความเสียหายที่มองเห็นได้ทันทีไปจนถึงการลดทอนอายุการใช้งานของอุปกรณ์ในระยะยาว ผลกระทบเหล่านี้ไม่เพียงสร้างความสูญเสียทางการเงิน แต่ยังอาจนำไปสู่อันตรายอีกด้วย
แผงวงจรอิเล็กทรอนิกส์เสียหาย
แผงวงจรอิเล็กทรอนิกส์ที่อยู่ในเครื่องจักรและคอมพิวเตอร์สมัยใหม่มีความละเอียดอ่อนสูงมาก ประกอบด้วยไมโครชิปและทรานซิสเตอร์ขนาดเล็กนับล้านตัว เมื่อเกิดไฟกระชากแรงดันไฟฟ้าที่เกินมาจะทำลายชิ้นส่วนเหล่านี้ทันทีเหมือนการช็อตวงจร ส่งผลให้เครื่องจักรหยุดทำงาน การซ่อมแซมมักมีค่าใช้จ่ายสูง หรือในบางกรณีอาจไม่สามารถซ่อมแซมได้เลย
เครื่องใช้ไฟฟ้าพังเร็ว ทำงานได้สั้นลง
บางครั้งเมื่อเกิดปัญหาไฟกระชาก อุปกรณ์ก็ไม่ได้พังในทันที แต่การเกิดไฟกระชากขนาดเล็กที่เกิดขึ้นซ้ำ ๆ จากการเปิด-ปิดเครื่องใช้ไฟฟ้ากำลังสูง ก็สามารถสร้างความเสียหายสะสมได้เช่นกัน มันจะค่อย ๆ ทำให้ชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์เสื่อมสภาพลงทีละน้อย หรือที่เรียกว่า “ความเครียดทางอิเล็กทรอนิกส์” ส่งผลให้อายุการใช้งานของเครื่องสั้นลงกว่าที่ควรจะเป็น ทำให้เครื่องใช้ไฟฟ้าพังเร็วขึ้น
เสี่ยงต่อข้อมูลสูญหายและอันตรายจากอัคคีภัย
สำหรับคอมพิวเตอร์และเซิร์ฟเวอร์ การเกิดไฟกระชากขณะกำลังทำงาน อาจทำให้ข้อมูลในฮาร์ดดิสก์เสียหายหรือสูญหายได้อย่างถาวร ซึ่งอาจหมายถึงการสูญเสียข้อมูลทางธุรกิจที่ประเมินค่าไม่ได้ นอกจากนี้หากไฟกระชากรุนแรง ยังสามารถทำให้ส่วนประกอบภายในอุปกรณ์เกิดความร้อนสูง จนฉนวนสายไฟละลายและลุกไหม้ ซึ่งเป็นต้นเหตุของเพลิงไหม้ ที่สร้างความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สินได้
วิธีรับมือและป้องกันไฟกระชาก
ถึงแม้ไฟกระชาก จะสร้างความเสียหายร้ายแรง แต่เราสามารถวางแผนรับมือและป้องกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งมีหลายวิธีที่สามารถทำได้ตั้งแต่ระดับพื้นฐานไปจนถึงการป้องกันทั้งระบบ
ถอดปลั๊กเมื่อเกิดพายุฝนฟ้าคะนอง
วิธีป้องกันไฟกระชากที่ง่ายและได้ผลคือการสร้าง “ช่องว่างอากาศ” (Air Gap) ระหว่างอุปกรณ์และระบบไฟฟ้า นั่นคือการถอดปลั๊กเครื่องใช้ไฟฟ้าและเครื่องจักรที่ไม่ได้ใช้งานออกจากเต้ารับ โดยเฉพาะในช่วงที่เกิดพายุฝนฟ้าคะนองรุนแรง การถอดปลั๊กจึงเป็นการตัดเส้นทางของไฟกระชากได้
ติดตั้งอุปกรณ์ป้องกัน
สำหรับอุปกรณ์ที่ไม่สามารถถอดปลั๊กได้ตลอดเวลา การติดตั้งอุปกรณ์ป้องกันคือทางออกที่ดีที่สุด อุปกรณ์เหล่านี้ทำหน้าที่ตรวจจับแรงดันไฟฟ้าที่สูงเกินปกติ และนำพลังงานส่วนเกินไหลลงสู่ระบบกราวด์ไฟฟ้า อย่างรวดเร็ว ก่อนที่แรงดันไฟฟ้าจะไปถึงเครื่องใช้ไฟฟ้า
สรุปบทความป้องกันไฟกระชาก คุ้มค่ากว่าซ่อมเครื่องใช้ไฟฟ้า
ไฟกระชากเป็นสาเหตุที่ทำให้เครื่องใช้ไฟฟ้าและเครื่องจักรอุตสาหกรรมเกิดความเสียหาย ซึ่งมีสาเหตุหลักมาจากปรากฏการณ์ธรรมชาติ ความผิดปกติของระบบสายส่ง และการใช้งานอุปกรณ์ไฟฟ้าภายในอาคารเอง ปัญหาเหล่านี้ส่งผลกระทบให้อายุการใช้งานของเครื่องใช้ไฟฟ้า เครื่องจักรสั้นลง หรือทำลายแผงวงจรจนเครื่องจักรพังได้ ไปจนถึงเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดอัคคีภัย และข้อมูลหายได้ การป้องกันไฟกระชากด้วยวิธีที่ถูกต้องสามารถช่วยเพิ่มความปลอดภัย รักษาทรัพย์สินของเราได้
เพื่อให้การป้องกันไฟกระชากมีประสิทธิภาพ การเลือกใช้อุปกรณ์ป้องกันที่ได้มาตรฐาน TETA INTERTRADE คือผู้จัดจำหน่ายอุปกรณ์ที่ได้มาตรฐานครบวงจร พร้อมบริการให้คำแนะนำเชิงลึกโดยทีมวิศวกรผู้เชี่ยวชาญ เพื่อให้เรามั่นใจได้ว่าระบบความปลอดภัยจะสามารถปกป้องอุปกรณ์ไฟฟ้าที่มีมูลค่าของเราได้อย่างสมบูรณ์และตอบโจทย์การใช้งานอย่างแท้จริง สามารถสั่งซื้อและสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ โทร 02-068-9690 หรือ 086-544-3647
